Foto │©Carlos Castillo Quintero
A la sombra del olivo ο la magia de lo inesperado
Por: Stelios Karayanis
(Στέλιος Καραγιάννης)
Mi padre tenía olivos que ahora son mi propiedad. Yo viví mi niñez y mi juventud trabajando con mi padre en nuestros olivos, en Samos de Grecia cerca de la cueva de Pitágoras, como un albañil. Mi padre era muy trabajador, un luchador de la izquierda y un héroe de la guerra civil griega. Fue soldado en la grande batalla de las fuerzas de los aliados con las tropas de Romel en el norte de África. Vivió en Alejandría los años de la segunda guerra mundial y era amigo de Yorgos Seferis y de Laurence Durrel que escribió el Cuarteto Alejandrino. Después de la derrota de los comunistas en la guerra civil griega (1946-1949), fue encarcelado. Tengo un poema dedicado a los olivos de mi padre y cuando veo la palabra olivo en un poemario, o en un poema, recuerdo los poemas de Antonio Machado y de Federico García Lorca. El título del poemario de Claudia R. Niño fue una sorpresa para mí. Como digo, hay una sorpresa en cada día, repitiendo a W. M. Thackeray.
La poesía de Claudia R. Niño es minimalista y se inserta en la tradición moderna del minimalismo poético. El uso de los recursos estilísticos por la autora es equilibrado y diría que profesional. Se trata de poemas-perlas, de joyas preciosas de un lirismo muy controlado, que rechaza todos los elementos de adorno, de decoración [decorum en el Abc de Reading de Ezra Pound] característicos del nuevo barroquismo que es el talón de Aquiles de la lírica moderna. Claudia R. Niño utiliza la palabra poética como una cirujana, como la orfebre que es, que utiliza los metales duros con maestría en su taller creando joyas de plata. Se trata de poemas eróticos y de la experiencia. La sorpresa de cada día sale de su palabra poética y el lector disfruta la magia de lo inesperado. Todo se pierde, escribió en un libro William Makepeace Thackeray, «todo se pierde y lo único que queda es la sorpresa de cada día». Este lema lo repitió en uno de sus ensayos Jorge Luis Borges. Lo único que nos queda de la lectura de la poesía minimalista de Claudia R. Niño, es la sorpresa de cada día y su magia. Podríamos leer sus maravillosos poemas en paralelo con los poemas de William Carlos Williams y con los poemas minimalistas de Ezra Pound.
Dejar lo innecesario afuera de la dicción poética es un arte que hoy conocen pocos. El mismo Pound lo utilizó al revisar los manuscritos de la Tierra Baldía que le dio a leer Thomas Stearns Eliot antes de su publicación. Ignoramos qué parte de aquel poema dejó afuera el judío. Si bien recuerdo, Eliot no publicó nunca el texto original, lo dejó en el olvido. Hay una frase en la poesía de Odysséas Elýtis que habla de la exactitud del arte del artista fotógrafo que modifica el diafragma antes de sacar una foto. El arte de Claudia R. Niño es el arte de la exactitud, de la palabra poética moderna.
Atenas, diciembre 2019
El carísimo cirujano
A Claudia R. Niño
Cuántas y cuántas veces pensé
dejar de escribir
pero cómo podría
suceder, ¿debería cogerme
responsablemente un cirujano
increíblemente caro y experto
para quitarme el cerebro,
los músculos, los nervios y esta
alma mía que padece de amor?
¿Prefiero entonces
mezclar mis antiguos manuscritos,
escribir algo nuevo y volverlo a escribir
o
discutir todo esto con Jasón
y con Ulises?
Aman pues los dos
con pasión y, a veces, con nostalgia insoportable
a las mujeres silenciosas,
los puertos eróticos,
los viajes interminables y los parajes
hechizados, hasta que al final
sienten miedo, pues, de que la vida los destruya.
Στη σκιά του ελαιώνα ή η μαγεία του ανέλπιστου
Στέλιος Καραγιάννης
Ο πατέρας μου είχε ελαιώνες που τώρα είναι η περιουσία μου. Εγώ έζησα τα παιδικά και τα εφηβικά μου χρόνια δουλεύοντας με τον πατέρα μου στους ελαιώνες μας, στη Σάμο της Ελλάδας, κοντά στη σπηλιά του Πυθαγόρα. Ο πατέρας μου ήταν πολύ εργατικός, ένας μαχητής της αριστεράς και του ελληνικού εμφυλίου πολέμου. Ήταν στρατιώτης στη μεγάλη μάχη των συμμαχικών δυνάμεων με τα στρατεύματα του Ρόμελ στη βόρεια Αφρική. Έζησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου τα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και όπως μου είχε πει ήταν φίλος με τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη και με τον συγγραφέα Λόρενς Ντάρελ που έγραψε το Αλεξανδρινό Κουαρτέτο. Ύστερα από την ήττα των κομμουνιστών στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο (1946-1949),φυλακίστηκε. Έχω ένα ποίημα αφιερωμένο στους ελαιώνες του πατέρα μου και όταν βλέπω τη λέξη ελαιώνας σε μια ποιητική συλλογή ή σε ένα ποίημα, θυμάμαι τα ποιήματα του Αντόνιο Ματσάδο και του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ο τίτλος της ποιητικής συλλογής ήταν μια έκπληξη για μένα. Όπως λέω υπάρχει μια έκπληξη σε κάθε μέρα..επαναλαμβάνοντας τον Γουίλιαμ Τακερέυ.
Η ποίηση της Κλαούντια Νίνιο είναι μινιμαλιστική και εγγράφεται στη σύγχρονη παράδοση του ποιητικού μινιμαλισμού. Η χρήση των υφολογικών μέσων από την συγγραφέα είναι ισορροπημένη και θα έλεγα επαγγελματική. Πρόκειται για ποιήματα-πέρλες, για ακριβά κοσμήματα ενός λυρισμού πολύ ελεγμένου, που απορρίπτει όλα τα στοιχεία του φτιασιδώματος, της διακόσμησης, του decorum(Βλ. στην Αλφαβήτα της μελέτης του Έζρα Πάουντ), που είναι χαρακτηριστικά του νέου barroquismo που είναι η Αχίλλειος πτέρνα του σύγχρονου λυρισμού.
Η Κλαούντια Νίνιο χρησιμοποιεί την ποιητική λέξη σαν μια χειρούργος, όπως ο αργυροχρυσοχόος που είναι, που χρησιμοποιεί τα σκληρά μέταλλα με δεξιότητα στο εργαστήρι του δημιουργώντας κοσμήματα από ασήμι. Πρόκειται για ποιήματα, ερωτικά και της εμπειρίας. Η έκπληξη της κάθε μέρας βγαίνει από την ποιητική της λέξη και ο αναγνώστης απολαμβάνει τη μαγεία του ανέλπιστου. Όλα χάνονται έγραψε σε ένα βιβλίο του ο William Makepeace Thackeray, «όλα χάνονται και το μόνο που μένει είναι η έκπληξη της κάθε μέρας». Αυτό το λήμμα το επανέλαβε σε ένα από τα δοκίμιά του ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Το μόνο που μας μένει από την ανάγνωση της μινιμαλιστικής ποίησης της Κλαούντια Νίνιο, είναι η έκπληξη της κάθε μέρας και η μαγεία της. Θα μπορούσαμε να διαβάσουμε τα θαυμάσια ποιήματά της, εν παραλλήλω με τα ποιήματα του William Carlos Williams και τα μινιμαλιστικά ποιήματα του Ezra Pound.
Το να αφήσεις το περιττό έξω από τον ποιητικό λόγο είναι μια τέχνη που σήμερα λίγοι γνωρίζουν. Ο ίδιος ο Pound την χρησιμοποίησε για να επιμεληθεί τα χειρόγραφα της Έρημης Χώρας που του έδωσε να διαβάσει ο Thomas Stearns Eliot πριν τη δημοσίευσή της. Αγνοούμε ποιο μέρος εκείνου του ποιήματος άφησε απ’ έξω ο Εβραίος. Αν καλά θυμάμαι, ο Eliot δεν δημοσίευσε ποτέ το αρχικό κείμενο του ποιήματος, το άφησε στη λησμονιά..Υπάρχει μια φράση στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη που μιλά για την ακρίβεια της τέχνης του καλλιτέχνη φωτογράφου ή του ποιητή, που τροποποιεί το διάφραγμα της μηχανής προτού τραβήξει μια φωτογραφία. Η τέχνη της Κλαούντια Νίνιο είναι η τέχνη της ακρίβειας της σύγχρονης ποιητικής λέξης.
Αθήνα, Δεκέμβρης του 2019
Ο πανάκριβος χειρούργος
Στην Κλαούντια Νίνιο
Πόσες και πόσες φορές το συλλογίστηκα
να σταματήσω να γράφω
αλλά πώς θα μπορούσε
αυτό να συμβεί, που θα ‘πρεπε να με αναλάβει
υπεύθυνα ένας απίστευτα πανάκριβος
και ειδικευμένος χειρούργος,
για να μου αφαιρέσει το μυαλό,
τα μούσκουλα, τα νεύρα κι αυτή την
ερωτόπαθη μου την ψυχή.
Προτιμάω λοιπόν
να ανακατεύω τα παλιά μου χειρόγραφα,
να γράφω νέα και να ξαναγράφω
ή
να τα συζητάω όλα αυτά μαζί με τον Ιάσονα
και με τον Οδυσσέα·
αγαπάνε λέει κι οι δυο τους
με πάθος και, καμιά φορά, με αφόρητη νοσταλγία
τις σιωπηλές γυναίκες,
τα ερωτικά λιμάνια,
τα ατέλειωτα ταξίδια και τους μαγεμένους
τόπους, ώσπου προς το τέλος
το φοβούνται, λέει, μήπως τους συντρίψει η ζωή.
De: A la sombra del olivo / Στη σκιά του ελαιώνα
Traducción: Stelios Karayanis
(Μετάφραση: Στέλιος Καραγιάννης)
I
Si mi mano calculara
el peso exacto
de una gota de rocío,
calcularía también
el vacío
del dios muerto
infinito,
que me ha dejado sola.
Ι
Αν το χέρι μου μετρούσε
το ακριβές βάρος
μιας δροσοσταλίδας,
θα μετρούσε επίσης,
το κενό
του πεθαμένου θεού
του άπειρου
που με άφησε μόνη.
⊂Ο⊃
II
Y si espero a la noche
Y me sumerjo en ella
Y llamo al loco, al suicida,
Y grito su nombre
Y me despojo de todo
Y me entrego
Y muero en el intento
O si sólo sigo aquí, inmóvil, callada
antes del alba.
ΙΙ
Κι αν ελπίζω στη νύχτα
Κι αν βυθίζομαι σ’ αυτή
Και καλώ τον τρελό, ον αυτοκτόνο,
Και κραυγάζω το όνομά του
Και απαρνιέμαι τα πάντα
Και παραδίνομαι
Και πεθαίνω στην προσπάθεια
Η ίσως μόνο συνεχίζω εδώ, ακίνητη, σιωπηλή
πριν τη χαραυγή.
ΙΙΙ
Mato tu recuerdo
hago un anillo que selle tu ausencia
tuerzo un alambre
pinto un cuadro que se robe
el color de tus ojos
entierro todo
olvido
y vuelvo a preguntar
¿Qué es un colibrí?
III
Δολοφονώ την ανάμνησή σου
φτιάχνω ένα δαχτυλίδι που να σημαίνει την απουσία σου
λιμάρω ένα σύρμα
ζωγραφίζω έναν πίνακα που κλέβει
το χρώμα των ματιών σου
θάβω τα πάντα
λησμονώ
και ξαναρωτάω
Τι είναι ένα κολιμπρί;
⊂Ο⊃
IV
Una vida para
no dibujar
no pintar
no escribir
no cincelar
y sólo ser
en ti.
IV
Μια ζωή για
να μη σχεδιάζεις
να μη ζωγραφίζεις
να μη γράφεις
να μη σμιλεύεις
και μόνο να είσαι
ο εαυτός σου
⊂Ο⊃
V
Buscar,
pasar las horas dibujando.
Entregarse a lo vegetal
a la esencia de lo orgánico
al contraste
de formas cerradas
y abiertas
planos
y líneas
al contorno
divino
que habita en un gato.
V
Να ψάχνεις,
να περνάς τις ώρες σκιτσάροντας.
Να βυθίζεσαι στο φυτικό
στην ουσία του οργανικού
στην αντίθεση
των κλειστών
και ανοικτών μορφών
στα επίπεδα
και στις γραμμές
στο θεϊκό
περίγυρο
που κατοικοεδρεύει σε έναν γάτο.
VI
Un grito recorre la ciudad
un clamor
un reclamo.
Es mi voz
que le pide a la lluvia
que te traiga de vuelta.
VI
Μια κραυγή διασχίζει την πόλη
μια οχλοβοή
μια απαίτηση.
Είναι η φωνή μου
που ζητά απ’ τη βροχή
να σε φέρει πίσω.
⊂Ο⊃
VII
Helado fardo
mi piel
en donde anida tu ausencia.
VII
Μπάλα παγωτού
το δέρμα μου
όπου φωλιάζει η απουσία σου.
⊂Ο⊃
VIII
Tus manos,
exacta
geografía
de
mi
cuerpo.
VIII
Τα χέρια σου,
ακριβής
γεωγραφία
του
κορμιού
μου.
IX
Si el lenguaje
sólo fuera textura.
Si mudos y ciegos
retomáramos
lo que permite
la piel.
Si tu barba en mi mejilla
fuera el único adjetivo
de la noche.
IX
Αν η γλώσσα
ήταν μόνο υφή.
Αν μουγκοί και τυφλοί
ανακτούσαμε
αυτό που επιτρέπει
το δέρμα.
Αν το γένι σου στο μάγουλό μου
ήταν το μοναδικό επίθετο
της νύχτας.
⊂Ο⊃
X
Si te dijera
que ahora soy feliz.
Que atravieso la ciudad
con mi paraguas rojo
para entregarme
al extravío de tu abrazo.
Si te dijera
que me pierdo
en la gota de agua
que baja por tu espalda
y te dibuja perfecto.
Χ
Αν σου έλεγα
ότι τώρα είμαι ευτυχισμένη.
Ότι διασχίζω την πόλη
με την κόκκινη ομπρέλα μου
για να παραδοθώ
στην αγκαλιά σου.
Αν σου έλεγα
ότι πνίγομαι
στη σταγόνα νερού
που κατεβαίνει απ’ τη πλάτη σου
και τέλειο σε ζωγραφίζει.
* * *
NOTA BIOGRÁFICA
Tunja, 1966. Escritora, artista plástica y orfebre. Estudió platería en la Escuela de Artes y Oficios Santo Domingo de Bogotá. Ha sido docente de arte contemporáneo y directora de talleres de escritura creativa. Su obra literaria fue incluida en el Programa Internacional Chiloé de la Comunidad Vasca (2009). Sus cuentos “Alguien fuma” y “Casa abandonada” se publicaron en la antología Cenizas en el andén (Asterión, 2009), y su relato “Artefacto” se publicó en Pisadas en la niebla – Antología de nuevos cuentistas boyacenses (Común Presencia, 2010). Fue seleccionada para la Antología de Talleres Literarios del Ministerio de Cultura de Colombia (Tragaluz Editores, 2011). Incluida en Árbol del Paraíso – Narradores Colombianos Contemporáneos (Común Presencia, 2012). Incluida en La magia de la palabra (Fundación Don Bosco College, 2015). Incluida en el dossier de escritores colombianos de la Revista Cuadrivium, No. 12, publicación del Departamento de Español de la UPR en Humacao, Puerto Rico. En 2019 fue incluida en Ganar es perder un poco, antología de cuentistas colombianos coeditada por Caín Press y Tragaluz Editores. Cuentos y poemas suyos se han traducido al inglés y al griego. Ha publicado en las revistas Circe (UN), Fahrenheit 451, La Tierra baldía, Poetas colombianos, BPoetry, Raíz Invertida, entre otras.
Las imágenes que acompañan a los poemas hacen parte de la obra plástica de Claudia R. Niño.
⊂Ο⊃
Η Κλαούντια Νίνιο γεννήθηκε στην Μπογκοτά της Κολομβίας το 1966.
Είναι συγγραφέας, ποιήτρια ζωγράφος και αργυροχρυσοχόος. Σπούδασε Αργυροχρυσοχοΐα στη Σχολή Καλών Τεχνών και Επαγγελμάτων του Αγίου Δομίνικου της Μπογκοτά. Δίδαξε τη σύγχρονη τέχνη σε διάφορες σχολές και υπήρξε διευθύντρια εργαστηρίων δημιουργικής γραφής. Το λογοτεχνικό της έργο περιελήφθη στο Διεθνές Πρόγραμμα Τσιλοέ το 2009, της χώρας των Βάσκων. Τα διηγήματά της «Κάποιος καπνίζει» και «Εγκαταλελειμμένο σπίτι» δημοσιεύτηκαν στην Ανθολογία Στάχτες στην αφετηρία (Εκδόσεις Αστερίων,2009) και τα διηγήματα και τα ποιήματά της δημοσιεύτηκαν στις πιο σημαντικές ανθολογίες της χώρας της. Ποιήματα και διηγήματά της μεταφράστηκαν στα αγγλικά. Δημοσίευσε διηγήματα και ποιήματα σε όλα τα σημαντικά λογοτεχνικά περιοδικά της Κολομβίας και πρόσφατα στις επιθεωρήσεις και τα ηλεκτρονικά περιοδικά, Revista Cuadrivium , Árbol del Paraíso – Narradores Colombianos Contemporáneos, Circe (UN),Fahrenheit 451, La Tierra baldía, Poetas colombianos, BPoetry, Raíz invertida. H μινιμαλιστική της ποίηση είναι ερωτική, υπαινικτική και χαρακτηρίζεται από μια μετρημένη χρήση της μεταφοράς, της ειρωνείας και των υφολογικών μέσων.
⊂Ο⊃
SOBRE EL TRADUCTOR
Stelios Karayanis (Isla de Samos en 1956). Es poeta, ensayista traductor, y doctor en filosofía moderna por la Universidad de Yoanina de Grecia con su tesis La crisis de la modernidad: cultura, tecnología y razón histórica en José Ortega y Gasset. También es doctor por la Universidad de Granada con su tesis La evasión de Dédalo. Teoría y usos poéticos de la metáfora en José Ortega y Gasset, Juan Ramón Jiménez y Yorgos Seferis. En 1992 obtuvo el Premio de Poesía Nikiforos Vretakos del Ayuntamiento de Atenas. Sus poemas se han traducido en inglés, alemán y castellano. Algunos de sus ensayos se han editado en revistas como El Fingidor, Estudios Orteguianos, Diálogo Filosófico, etc. Ha traducido doce libros de literatura infantil española, dos obras teatrales, poemas de Jorge Luis Borges, Álvaro Mutis, Juan Ramón Jiménez, Francisco de Quevedo y de muchos poetas andaluces contemporáneos de las generaciones recientes. Es consejero en el Ministerio de Educación Griego e imparte clases de Literatura Española Moderna en la Universidad Abierta de Grecia. Miembro de la Asociación de Hispanistas Griegos, del Pen Club, de la Asociación Nacional de Escritores Griegos y Académico Correspondiente en Atenas de la Academia de Buenas Letras de Granada. En la actualidad dirige la revista Erato, Ars Poetica, Revista Internacional de Poesía que se publica bilingüe por las Ediciones Romi cada quatrimestre.
⊂Ο⊃
Les invito a leer Ella siempre mira el mar, reseña de A la sombra del olivo publicada en el periódico El Diario.
