ESCRITORES COLOMBIANOS

ANTIGUOS HUÉSPEDES (español /griego) – Poemas de Rómulo Bustos Aguirre

 


Foto │©Alexánder Urzola

 

Traducción: Ana Stergiou
(Μετάφραση: Άννα Στεργίου)

 

⊂Ο⊃

 

ESCENA DE MARBELLA

Α Juan Marchena,
Cartagenero
del otro lado
del mar

Junto a las piedras está Dios bocarriba

Los pescadores en fila tiraron largamente de la red

Y ahora yace allí con sus ojos blancos mirando al cielo

Parece un bañista definitivamente distraído

Parece un gran pez gordo de cola muy grande

Pero es solo Dios

hinchado y con escamas impuras

¿Cuánto tiempo habrá rodado sobre las aguas?

Los curiosos observan la pesca monstruosa

Algunos separan una porción y la llevan

                                               para sus casas

Otros se preguntan si será conveniente

comer de un alimento que ha estado tanto tiempo

                                    expuesto a la intemperie

 

 

 

ΣΚΗΝΗ  ΑΠ’ ΤΗΜΑΡΜΠΕΓΙΑ

Στο Χουάν Μαρτσένα,

απ’ την Καρταχένα

της άλλης πλευράς του ωκεανού

 

Δίπλα στις πέτρες βρίσκεται ο Θεός ανάσκελα

Οι ψαράδες στη σειρά έριξαν μακριά τα δίχτυα

Και τώρα κείτεται εκεί με τα λευκά του μάτια θωρώντας τον ουρανό

Μοιάζει με έναν λουόμενο εντελώς αφηρημένο

Μοιάζει με ένα μεγάλο χοντρό ψάρι με μεγάλη ουρά

Αλλά είναι απλά ένας Θεός

πρησμένος και με βρώμικα λέπια

Πόσες φορές θα έχει τσαλαβουτήσει σ’ αυτά τα νερά;

Οι περίεργοι παρατηρούν το τερατώδες ψάρι

Κάποιοι κόβουν ένα κομμάτι για να το πάρουν

σπίτι τους

Άλλοι αναρωτιούνται αν είναι σωστό

να φάνε μια τροφή που ήταν τόσο καιρό

εκτεθειμένηστηνύπαιθρο

 

 

 

©Yulith Martínez│«La juventud con la brisa se te escapa». Ilustración digital

 

 

 

CONSEJO

Elegir con cuidado un punto del aire

Cubrirlo con el cuenco de ambas manos

Arrullarlo

Irlo puliendo en su silencio

Piensa en Dios cuando construyó

su primer caracol o su primer huevo

Acerca el oído para oír como late

Agítalo para ver si responde

Si no puedes con la curiosidad

haz un huequito para mirar adentro

Nada verás. Nada escucharás

Has construido un buen vacío

Ponlo ahora sobre tu corazón y aguarda

confiado el paso de los años

 

 

 

ΣΥΜΒΟΥΛΗ

Επίλεξε προσεκτικά ένα σημείο στον ορίζοντα

Κάλυψέ το και με τις δυο παλάμες σου

Νανούρισέ το

Λείανέ το στη σιωπή του

Σκέψου το Θεό όταν δημιούργησε

το πρώτο του σαλιγκάρι ή το πρώτο του αυγό

Σίμωσε το αυτί σου για ν’ ακούσεις πώς πάλλεται

Ανακίνησέ το για να δεις αν αποκρίνεται

Αν δεν αντέχεις την περιέργεια

κάνε μια τρυπούλα για να κοιτάξεις μέσα

Τίποτα δε θα δεις. Τίποτα δε θα ακούσεις 

Έχεις δημιουργήσει ένα καλό κενό

Ακούμπησέ το τώρα στην καρδιά σου και περίμενε

με εμπιστοσύνη το πέρασμα των χρόνων

 

 

 

©Yulith Martínez│«Mis ojos en la mar». Ilustración vectorial

 

 

 

MANTARRAYA

Por algún divertido arreglo

los dos muchachos han dividido en dos la mantarraya

como si fuera una hoja de papel

y ahora cada uno lleva su parte colgando de la mano

 

Ya nada queda de la gracia que el animal

                        exhibe en los acuarios

Ondeando, sumergiéndose, elevándose en el agua

todo su cuerpo como dos extrañas alas

 

Mientras la ofrecen a lo largo de la playa los dos muchachos

aseguran que con ella se prepara un excelente

y vigorizante cocido

                       

Las dos partes siguen vivas

 

A veces una de ellas levemente se estremece y aletea

como si una parte reclamara la otra

                       

O como si conservara alguna oscura memoria de su vuelo

 

 

 

ΣΑΛΑΧΙ

Ύστερα από μια αστεία συμφωνία

τα δυο παιδιά έκοψαν στη μέση το σαλάχι

λες κι ήταν ένα φύλλο χαρτί

και τώρα ο κάθε ένας κρατά στο χέρι το κομμάτι του

 

Πια τίποτα δε μένει απ’ τη χάρη αυτού του ψαριού

                                   όταν εκτίθεται στα ενυδρεία

Πλέοντας, βουτώντας, αναδυόμενο στα νερά

με όλο το σώμα του σαν δυο παράξενα φτερά

 

Καθώς το προσφέρουν κατά μήκος της παραλίας τα δυο παιδιά

διαβεβαιώνουν ότι με αυτό θα γίνει ένα εξαίρετο

και δυναμωτικό φαγητό

 

Τα δυο κομμάτια έχουν ακόμα ζωή

 

Κάποιες στιγμές ένα απ’ αυτά σπαρταρά και πεταρίζει

λες και διεκδικεί το ένα κομμάτι το άλλο

 

Ή λες και διατηρεί κάποια σκοτεινή ανάμνηση από τη πτήση του

 

 

⊂Ο⊃

 

 

COTIDIANA

La hermana pasa lentamente la escoba sobre el pequeño tumulto

de las hormigas

y no cesa de asombrarse de lo rápidas que acudieron

al saltamontes inesperadamente caído del techo

Parece que supieran —dice

Cuánta minúscula y moviente voracidad sobre el cuerpo muerto

Cuánto vértigo de pinzas trincando, desgarrando, cargando

victoriosamente el animalejo

—Algo las llama —insiste sabiamente la hermana

Yo nada digo

Yo aparto los pies y dejo barrer

mientras miro la desorientación de las hormigas

que ahora no parecen saber tanto

 

 

 

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Η αδερφή περνάει αργά τη σκούπα πάνω απ’  το πλήθος

των μυρμηγκιών

και δεν παύει να εκπλήσσεται απ’ τη γρηγοράδα με την οποία τρέχουν

πάνω στην ακρίδα που απροσδόκητα έπεσε απότη στέγη

Φαίνεται σαν να ήξεραν-λέει

Τι λιλιπούτεια και πυρετώδης αδηφαγία πάνω στο νεκρό σώμα

Τι ίλιγγος από δαγκάνες που ξεσκίζουν, τεμαχίζουνκαι φορτώνουν

θριαμβευτικάτο ζωύφιο

—Κάτι τα καλεί— επιμένει σοφά η αδερφή

Εγώ δε λέω τίποτα

Εγώ τραβάω τα πόδια και την αφήνω να σκουπίζει

καθώς κοιτάζω τον αποπροσανατολισμό των μυρμηγκιών

που τώρα δε φαίνεται να ξέρουν και τόσο

 

 

 

©Yulith Martínez│«Sin título». Ilustración digital desde retoque

 

 

 

UN PACO-PACO

El paco-paco canta con las patas traseras

Recuerdo un paco-paco que alegró la noche a todos

los niños de la cuadra porque confundimos su canto con los crótalos

                                                                  de una cascabel

Con palos y mochas la buscamos entre los matojos

hasta que descubrimos el engaño

 

En realidad

Él ya nos había descubierto antes con sus grandes ojos

                                                            de mirar el mundo

sin entender nuestra alharaca, y entonando el más perfecto

                                                                 de los silencios

que alguna vez hubiéramos escuchado

 

Pero este paco-paco que ahora miro sobre la ramita

                                                                del matarratón

ha perdido una pata. Su ambigua pata para el salto

                                                                    para el canto

 

Es curioso que la voz de un animal esté en sus patas

 

Miro al animalito tratar en vano de frotar la una

                                                        con la no-otra pata

y me es inevitable evocar el conocido epigrama zen

que enigmáticamente se pregunta: ¿Cómo es el sonido de una sola mano que aplaude?

¿Existe, acaso, ese sonido?

Y tú, Bustos, tratas también de frotar, de desplegar tus dos patas traseras, tu ala única

y entonces escuchas (o imaginas o crees o quieres escuchar)

ese otro insondable sonido que te responde

desde qué matojo

desde qué inescrutable esquina del paisaje, desde qué

silencio

 

 

 

ΕΝΑΣ ΓΡΥΛΟΣ

Ο γρύλος τραγουδάει με τα πίσω πόδια

Θυμάμαι ένα γρύλο μια βραδιά που χαροποίησε όλα

τα παιδιά της γειτονιάς γιατί μπερδέψαμε το τραγούδι του με τους ήχους

                                                                                                                     ενός κροταλία

Με ραβδιά και καυγαδίζοντας τον ψάχναμε μες στα χαμόκλαδα

ώσπου ανακαλύψαμε τηνπαραπλάνηση  

 

Στην πραγματικότητα

Αυτός μας είχε ήδη ανακαλύψει από πριν με τα μεγάλα του μάτια

                                                                                                         που κοιτάζουν τον κόσμο

χωρίς να αντιληφθεί τον ντόρο μας, και τραγουδώντας την πιο τέλεια

                                                                                                                             σιωπή

που είχαμε ακούσει ποτέ

 

Αλλά αυτός ο γρύλος που τώρα βλέπω πάνω στο κλαδάκι

                                                                                                       του πεύκου

έχει χάσει ένα πόδι. Το άλλο του πόδι σταματά να χοροπηδά

                        σταματά να τραγουδά

 

Είναι περίεργο που η φωνή ενός ζώου βρίσκεται στα πόδια του

 

Βλέπω το ζωάκι που προσπαθεί μάταια να τρίψει το ένα

                                                         με το άλλο μη-πόδι

και αναπόφευκτα επικαλούμαι το γνωστό επίγραμμαζεν

που αναρωτιέται αινιγματικά: Πως είναι ο ήχος ενός μόνο χεριού

πουχειροκροτεί;

Υπάρχει, άραγε, αυτός ο ήχος;

Κιεσύ, Μπούστος, προσπαθείςεπίσηςνατρίψεις, να ξεδιπλώσεις τα δυο σου πίσω

                                                                                               πόδια, το μοναδικό σου φτερό

 

και τότε ακούς (ή φαντάζεσαι ή πιστεύεις ή θες να ακούσεις)

αυτόν τον άλλο ανυπολόγιστο ήχο που σου απαντά

 

από ποιόν θάμνο

 

από ποια ανεξιχνίαστη γωνιά του σκηνικού, από ποιά

σιωπή

 

 

 

 

©Yulith Martínez│«Mujer pájaro». Ilustración digital

 

 

 

 

OBSERVACIÓN
HECHA DESDE EL HEMISFERIO
IZQUIERDO DEL CEREBRO

Es probable que Dios no exista

Esto en realidad carece de importancia

Más interesante es saber

que existe el hemisferio derecho del cerebro

cuya función es soñarlo

 

 

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΜΕ ΤΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ
ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ

Είναι πιθανό να μην υπάρχει Θεός

Αυτό στην πραγματικότητα δεν έχει σημασία

Έχει περισσότερο ενδιαφέρον να ξέρουμε

ότι υπάρχει το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου

του οποίου η λειτουργία είναι να το ονειρευόμαστε

 

 

⊂Ο⊃

 

 

DEL CANGREJO ERMITAÑO

Rara costumbre la del cangrejo ermitaño

Se le va la vida buscando caparazones de otros moluscos

latas, recipientes vacíos

toda suerte de objetos cóncavos abandonados

por sus antiguos huéspedes para instalarse en ellos

 

Es posible que todo se deba

a una compulsión turística por la novedad

 

O a un síndrome de inestabilidad casi metafísica

 

O a simple ejercicio peripatético de quien tiene

demasiadas patas que ejercitar

 

¿O habrá algo más de fondo en todo esto?

 

Quizás convenga preguntar

al secreto cangrejo ermitaño que habita

                                               en cada uno de nosotros

 

Ese que, sin duda, acaba de escribir este poema

 

 

 

 

©Yulith Martínez│Autoretrato con retoque digital

 

 

 

ΕΡΗΜΙΤΗΣ ΚΑΒΟΥΡΑΣ

Παράξενη συνήθεια αυτή του ερημίτη κάβουρα

Περνά τη ζωή του αναζητώντας κελύφη από άλλα μαλάκια

κονσέρβες, άδεια δοχεία

κάθε είδους κούφια αντικείμενα εγκαταλελειμμένα

απ’ τους παλιούς τους ιδιοκτήτες για να εγκατασταθεί εκεί

 

Είναι πιθανό αυτό να οφείλεται

σε μια τουριστική παρόρμηση για το καινούριο

 

Η σε ένα σύνδρομο αστάθειας σχεδόν μεταφυσικής

 

Η στην απλή άσκηση περιπατητικής όσων έχουν

πολλά πόδια να εξασκήσουν

 

Η μήπως υπάρχει κάτι πιο βαθύ σ’ όλο αυτό;

 

Ίσως θα ’πρεπε να ρωτήσουμε

τον κρυφό ερημίτη κάβουρα που κατοικεί

                                               στον καθένα μας

                                              

Εκείνον που, αναμφίβολα, μόλις έγραψε ετούτο το ποίημα

 

 

⊂Ο⊃

 

 

JACOB Y EL ÁNGEL REVISITADOS

Comprendo que no soy un perro

porque no levanto una pata trasera y orino

cuando encuentro una pared o un árbol

 

Comprendo que no soy un ángel

porque me dejo caer de un sexto piso

y salta en añicos mi precario vuelo

 

La idea de un ángel/perro, de un ang-rro

no me desagrada

 

Pero tan pronto la imagino, el ángel se llena de filos

y el perro confunde al ángel con un árbol

e inevitable levanta su pata

 

Me aturde el furor del ángel

Me paraliza su implacable pureza, su falta de piedad

Y no atrevo confrontarlo

 

El perro no parece inquietarse ante todo esto

y se marcha en busca de su árbol

Yo sigo sus azarosos pasos, detrás de él

cojeando

 

 

 

©Yulith Martínez│«Sin título». Ilustración digital desde retoque

 

 

 

 

AΝΑΘΕΩΡΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΙΑΚΩΒΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΓΓΕΛΟ

Κατανοώ ότι δεν είμαι σκύλος

γιατί δε σηκώνω το πίσω μου πόδι για να ουρήσω

όταν βρίσκω έναν τοίχο ή ένα δέντρο

 

Κατανοώ ότι δεν είμαι άγγελος

γιατί αν αφεθώ και πέσω απ’ τον έκτο όροφο

θα γίνω θρύψαλα απ’ την αβέβαιη πτήση μου

 

Η ιδέα  ενός αγγελόσκυλου

δε με ενοχλεί

 

Αλλά με το που τη φαντάζομαι, ο άγγελος γεμίζει λεπίδες

κι ο σκύλος μπερδεύει τον άγγελο με δέντρο

και αναπόφευκτα σηκώνει το πόδι του

 

Μεζαλίζει η φρενίτιδα του αγγέλου

Με παραλύει η αμείλικτή του αγνότητα, η έλλειψη συμπόνιας

Και δεν τολμώ νατον αντιμετωπίσω

 

Ο σκύλος δε φαίνεται να ταράζεται μπροστά σ’ όλα αυτά

κι αποχωρεί αναζητώντας το δέντρο του

Εγώ ακολουθώτα συνεσταλμένα του βήματα, από πίσω του

κουτσαίνοντας

 

 

⊂Ο⊃

 

 

METAFÍSICA

Después de que te has sentado

de una buena vez en el retrete

bien puedes pensar con Leibnitz

que este sea el mejor de los mundos posibles

                       

Esta sensación de plenitud

puede durar aproximadamente entre 60

                        y 146 segundos

dependiendo, claro está, de la envergadura

del asunto

Lo inquietante de todo esto

es que a lo mejor no te equivocas

 

 

 

ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ

Αφού έχεις κάτσει

μια και καλή στον καμπινέ

θα μπορούσες να σκεφτείς σαν τον Λάιμπνιτς

ότι αυτός είναι ο καλύτερος από τους πιθανούς κόσμους

 

Αυτή η αίσθηση πληρότητας

μπορεί να διαρκέσει περίπου 60

  με 146 δευτερόλεπτα

ανάλογα, φυσικά, με τη σοβαρότητα

της κατάστασης

Τοανησυχητικό σε όλο αυτό

είναι ότι μάλλον δεν κάνεις λάθος

 

 

 

©Yulith Martínez│ Ilustración digital con texturas

 

 

 

PÉNDULO                                                          

El péndulo

No hace otra cosa que buscar su centro

 

Es extraño verlo ir hipnóticamente

de un extremo a otro

 

Busca la quietud

Por eso se mueve

 

Se busca a sí mismo

Por eso no se alcanza

 

 

 

ΕΚΚΡΕΜΕΣ

Το εκκρεμές

Δεν κάνει τίποτα άλλο από το να αναζητά το κέντρο του

 

Είναι παράξενο να το βλέπεις να πηγαίνει υπνωτιστικά

από τη μια άκρη στην άλλη

 

Αναζητά την ηρεμία

Γι’ αυτό κινείται

 

Αναζητά τον εαυτό του

Γι’ αυτό δε φτάνει

 

 

 

*  *  *

Derechos reservados
©Rómulo Bustos Aguirre (poemas)
©Ana Stergiou (traducción)

 

NOTA BIOGRÁFICA

Santa Catalina de Alejandría, 1954. Doctor en Ciencias de las religiones por la Universidad Complutense de Madrid. Magister en literatura hispanoamericana por el Instituto Caro y Cuervo. En 1993 recibe el Premio Nacional de Poesía, concedido por el Instituto Colombiana de Cultura. En 2019 recibe el Premio Nacional de Poesía del Ministerio de Cultura de Colombia.

Su obra está recogida en Palabra que golpea un color imaginario (Universidad Internacional de Andalucía, 1996), Oración del impuro (Universidad Nacional de Colombia, 2004), Obra poética (Ministerio de Cultura de Colombia, 2010), La pupila incesante / Obra poética 1988-2013 (Fondo de Cultura Económica, 2016). Últimas publicaciones: De moscas y de ángeles (Antología, Pontificia Universidad Javeriana, 2018), Casa en el aire (Pretextos, 2017), y el ensayo Muerte de Dios y poesía moderna en Colombia (Universidad de Cartagena, 2017) estudio sobre tres clásicos de la poesía colombiana moderna: Héctor Rojas Herazo, Jorge Gaitán Durán y Álvaro Mutis. Actualmente es profesor de literatura en la Universidad de Cartagena (Colombia).

⊂Ο⊃

ΡΌΜΟΥΛΟ ΜΠΟΎΣΤΟΣ ΑΓΙΡΕ. Διδάκτωρ Θεολογίας από το Πανεπιστήμιο Κομπλουτένσε της Μαδρίτης. Μάστερ στη Λατινοαμερικανική Λογοτεχνία από το Ινστιτούτο Caro y Cuervo. Το 1993 του απονέμεται το Εθνικό Βραβείο Ποίησης από το Κολομβιανό Ινστιτούτο Πολιτισμού. Το 2019 λαμβάνει το Εθνικό Βραβείο Ποίησης του Υπουργείου Πολιτισμού της Κολομβίας.

⊂Ο⊃

Las imágenes que acompañan a los poemas son de la ilustradora y artista plástica colombiana Yulith Martínez. Ella se describe así: Nací en la localidad de Usme, según mi madre, con un lápiz debajo del brazo. Desde entonces, entre líneas, colores y letras, el arte ha integrado en mí una personalidad diversa y creativa. Gracias al contacto con la cultura viva y la comunidad que hace parte de mis procesos evolutivos, he dado forma a experiencias artísticas y culturales enriquecedoras, potenciando en niños y jóvenes su capacidad creativa y visibilizando su obra en el territorio a través del intercambio cultural y patrimonial. Trabajo como creadora pedagógica, mediadora de lectura, promotora cultural y artística en contextos periféricos, especialmente con poblaciones en condición de vulnerabilidad. Más de su trabajo AQUÍ.

 

Deja una respuesta

Tu dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados con *